Giám sát, phản biện – Khâu đột phá trong hoạt động của công tác Mặt trận

Tập trung giám sát vào những vấn đề người dân quan tâm

Trong nhiệm kỳ Đại hội VIII (2014-2019), MTTQ Việt Nam đã triển khai 12 chương trình phối hợp giám sát gồm: Tổng rà soát việc thực hiện chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng trong 02 năm 2014-2015; Giám sát việc thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội trong các loại hình doanh nghiệp; Giám sát và nâng cao hiệu quả việc giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cơ sở; Giám sát việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XI) về phát triển khoa học, công nghệ và Luật khoa học và công nghệ; Giám sát việc chấp hành pháp luật của các cơ sở y tế tư nhân; Triển khai xác định chỉ số hài lòng của người dân, tổ chức đối với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước; Giám sát việc thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong lĩnh vực thuế và hải quan; Giám sát việc thực hiện pháp luật về sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp giai đoạn 2014-2020; Giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2017-2019…

Song song với 12 chương trình đó, MTTQ Việt Nam các cấp còn triển khai các hoạt động giám sát chuyên đề khác như Quy chế phối hợp thí điểm giám sát việc “Công khai, minh bạch và trách nhiệm người đứng đầu cấp huyện, cấp xã trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống tham nhũng tại một số dự án kinh tế, xã hội trên địa bàn địa phương”; Phối hợp giám sát việc công khai kết luận thanh tra...

Ở địa phương, Ủy ban Mặt trận các tỉnh, thành phố đã đề xuất với cấp ủy, phối hợp với chính quyền lựa chọn những chủ trương lớn về phát triển kinh tế-xã hội, những vấn đề bức xúc ở địa phương để tổ chức giám sát. Nhiều lĩnh vực quản lý phức tạp, khó và nhạy cảm như bồi thường tái định cư, thu hồi đất, quản lý sử dụng các nguồn lực xây dựng nông thôn mới, bồi thường sự cố ô nhiễm môi trường biển... đã được Mặt trận các cấp giám sát có hiệu quả.

Cụ thể, các tỉnh Quảng Ngãi, Quảng Trị, Hà Giang, Đắk Nông, Bến Tre, Hà Tĩnh, Phú Thọ… đã tổ chức giám sát nhiều nội dung quan trọng liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân: Việc thực hiện chế độ, chính sách bồi thường đất đai, giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất; việc bố trí tái định cư và tạm cư cho người dân có nhà, đất bị thu hồi; việc thực hiện quy hoạch, dự án còn để kéo dài nhiều năm; thực hiện việc quản lý đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử đụng đất; các tỉnh như Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Cao Bằng giám sát công tác tiếp dân và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân; các tỉnh Lạng Sơn, Thanh Hóa, Thành phố Đà Nẵng, Thái Nguyên, Ninh Thuận, Tiền Giang, Bình Định, Cà Mau, Đắk Nông, Ninh Bình, Hà Tĩnh giám sát việc thực hiện chính sách bảo đảm, ưu đãi đối với các đối tượng như hộ nghèo, người có công với cách mạng, người khuyết tật, người cao tuổi, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, hộ nghèo, hộ cận nghèo, gia đình có quân nhân đang làm nhiệm vụ ở biên giới hải đảo, vùng khó khăn, các đối tượng bảo trợ xã hội…

Trong nhiệm kỳ, Ủy ban Mặt trận cấp tỉnh chủ trì và tham gia giám sát liên ngành được 4.093 cuộc; Ủy ban Mặt trận cấp huyện chủ trì giám sát 22.679 cuộc; Ủy ban Mặt trận cấp xã chủ trì giám sát 466.012 cuộc.

Thông tin tới chúng tôi, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Ngô Sách Thực cho biết, cùng với Mặt trận, các tổ chức thành viên cũng đã đồng hành và chủ trì rất nhiều các cuộc giám sát mang lại hiệu quả thiết thực. Cụ thể, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chủ trì giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về Bảo hiểm xã hội; việc chấp hành pháp luật về an toàn thực phẩm. Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam các cấp Hội đã chủ trì 15.415 cuộc giám sát chuyên đề, nghiên cứu, góp ý 25.798 văn bản; tham gia 55.679 đoàn giám sát, khảo sát; giám sát việc thực hiện chính sách hỗ trợ cho phụ nữ thuộc hộ nghèo là người dân tộc thiểu số khi sinh con; việc đảm bảo an toàn thực phẩm, quy định pháp luật đảm bảo an toàn cho học sinh, trẻ em trong trường học và nhà trẻ; giám sát việc thực hiện các quy định chính sách, pháp luật về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ; giám sát việc giải quyết đơn thư, khiếu nại liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của phụ nữ, trẻ em. Hội Nông dân Việt Nam giám sát việc thực hiện pháp luật về lĩnh vực phân bón, thuốc bảo vệ thực vật; thực hiện Luật Đất đai năm 2013, về quản lý và sử dụng đất nông nghiệp. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức các đoàn giám sát việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015-2030, việc thực hiện Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2011-2020, kết quả thực hiện Luật Thanh niên năm 2005, kết quả thực hiện các chính sách liên quan đến đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho thanh niên....

Song song với đó, các Ban Thanh tra nhân dân đã thực hiện 189.461 cuộc giám sát, giá trị tiền thu hồi đạt trên 6,1 tỷ đồng; Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng thực hiện giám sát 173.929 cuộc, giá trị tiền thu hồi đạt gần 12 tỷ đồng…

Lựa chọn đúng, trúng vấn đề

Cùng với giám sát, hoạt động phản biện xã hội đã tạo điều kiện để các tầng lớp Nhân dân phát huy quyền làm chủ, tham gia vào quá trình xây dựng pháp luật, các chủ trương, chính sách, chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của địa phương và đất nước. Trong nhiệm kỳ, Ủy ban Mặt trận các cấp đã tổ chức 86.872 cuộc phản biện xã hội, trong đó có nhiều chủ trương, chính sách, chương trình, đề án quan trọng liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.

Cụ thể, ở Trung ương, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã tổ chức được 12 hội nghị phản biện xã hội: Phản biện Dự án Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo; Dự án Luật về Hội; Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13; Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc; Dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi)… với quy mô đại biểu tham gia tương đối lớn và có chiều sâu. Sau hội nghị phản biện xã hội, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đều có văn bản phản biện gửi các cơ quan được phản biện. Kiến nghị phản biện xã hội của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam được dư luận đánh giá cao, nhiều nội dung phản biện được cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu và có ý kiến phản hồi tích cực.

Tương tự như các hoạt động giám sát, các hoạt động phản biện xã hội cũng được các tổ chức thành viên của Mặt trận hưởng ứng tham gia nhiệt tình, có trách nhiệm. Cụ thể, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam có hơn 500 văn bản kiến nghị, đề xuất với Đảng, Nhà nước về xây dựng cơ chế, chính sách, pháp luật bảo vệ quyền lợi người lao động như Bộ luật Lao động (sửa đổi), Luật Bảo hiểm xã hội, Luật An toàn vệ sinh lao động... Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam góp ý 130 dự thảo văn bản và tổ chức một số hội nghị phản biện xã hội vào các dự thảo văn bản quan trọng: Bộ luật Dân sự, Luật Hôn nhân và gia đình; tham mưu đề xuất 119 chính sách. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh góp ý các văn bản chính sách, pháp luật về thanh niên; tham mưu ban hành chính sách đối với hoạt động tình nguyện của thanh niên; góp ý ban hành Bộ Chỉ tiêu thống kê về thanh niên Việt Nam; phối hợp xây dựng dự án Luật Thanh niên năm 2005 (sửa đổi) và dự thảo Nghị định (sửa đổi) Nghị định số 120 về hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh niên năm 2005...

Đáng chú ý, tại các địa phương, hoạt động phản biện xã hội cũng được thực hiện một cách thường xuyên, liên tục, mang lại hiệu quả thiết thực. Điển hình như MTTQ Việt Nam các cấp của Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hà Nội, Hải Dương, Bắc Ninh, Yên Bái, Cần Thơ… tổ chức nhiều hội nghị đóng góp ý kiến vào các dự thảo văn bản luật theo đề nghị của các cơ quan soạn thảo ở Trung ương và dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của HĐND, UBND cùng cấp liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân như: quy định về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, góp ý dự thảo quyết định quy định chính sách hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất cho người dân sau tái định cư các dự án thủy lợi, thủy điện; MTTQ Việt Nam các cấp tỉnh Thái Bình, Quảng Nam, Vĩnh Phúc… hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống bộ máy Nhà nước…

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực cũng thừa nhận, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động giám sát và phản biện vẫn còn một số hạn chế. Đó là việc tổ chức triển khai thực hiện Quy chế, quy định còn chậm so với yêu cầu đặt ra. Việc xác định đối tượng, nội dung, phương thức triển khai thực hiện giám sát, phản biện xã hội còn lúng túng. Tính chủ động, sáng tạo của MTTQ Việt Nam ở một số địa phương chưa cao. Vẫn còn hiện tượng một số nơi chưa chủ động triển khai công tác giám sát, phản biện xã hội, còn trông chờ sự chỉ đạo của cấp ủy, việc đề nghị của các cơ quan nhà nước.

Cùng với đó là trong quá trình giám sát, phản biện xã hội, một số đề xuất, kiến nghị của Mặt trận chưa được chính quyền các cấp quan tâm xem xét, giải quyết thỏa đáng. Chất lượng nhiều văn bản kiến nghị giám sát, phản biện xã hội còn chưa bảo đảm, nhiều nơi còn hình thức. Ở một số nơi, lãnh đạo MTTQ Việt Nam chưa thể hiện được bản lĩnh dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Vẫn còn hiện tượng nể nang, né tránh, ngại va chạm trong quá trình giám sát, phản biện xã hội và góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền….

Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Trần Thanh Mẫn cho rằng, thời gian tới để làm tốt công tác này cần tập trung vào 6 nhiệm vụ trọng tâm, trong đó vấn đề lựa chọn đúng, trúng vấn đề có vai trò rất quan trọng. Đáng chú ý, từ kinh nghiệm những nơi làm tốt công tác giám sát, phản biện xã hội cho thấy, cần có sự có quan tâm, chỉ đạo của cấp ủy, sự phối hợp tích cực, trách nhiệm của chính quyền, sự thống nhất của các đoàn thể chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên và phát huy tối đa vai trò, trách nhiệm của Ủy viên Ủy ban MTTQ Việt Nam, các cá nhân tiêu biểu, người có uy tín trong đồng bào các dân tộc, các tôn giáo, chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn và sự quan tâm của toàn thể Nhân dân. Khắc phục các biểu hiện làm khép kín, thông tin trong phạm vi hẹp. Đồng thời phát huy vai trò chủ động, chủ trì của MTTQ Việt Nam các cấp trong việc xây dựng kế hoạch giám sát, phản biện xã hội hằng năm, nhất là việc xác định, lựa chọn nội dung, phạm vi, hình thức giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương.

Chủ tịch Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh đến việc trước khi tiến hành hoạt động giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền cần chuẩn bị các điều kiện cần thiết về cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn. Đối với các vụ việc phức tạp, những nội dung còn nhiều ý kiến khác nhau cần tiến hành khảo sát, điều tra xã hội học, phân công trách nhiệm cụ thể cho các chuyên gia, nhà khoa học…/.

Theo dangcongsan.vn