Kỷ niệm 60 năm Hải quân chiến thắng trận đầu: Khởi đầu bản hùng ca oanh liệt

Nhằm cứu vãn sự thất bại không thể tránh khỏi của chiến lược "Chiến tranh đặc biệt", đế quốc Mỹ quyết định đẩy mạnh chiến tranh xâm lược miền Nam bằng một chiến lược mới và mở cuộc chiến tranh phá hoại đối với miền Bắc - nơi chúng cho là "gốc rễ", hậu thuẫn của cách mạng miền Nam, để triệt tiêu công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho miền Nam và sự giúp đỡ của các nước cho cách mạng Việt Nam. Tháng 2/1964, Tổng thống Mỹ Johnson đã thông qua "Chương trình thử nghiệm 4 tháng". Thực chất đây là chương trình hoạt động phô trương sức mạnh và tìm cớ để gây chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ.

Trước tình hình đó, với quyết tâm chiến lược của Đảng ta, tháng 12/1963, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa III họp bàn về một số vấn đề quốc tế và tình hình nhiệm vụ cách mạng ở miền Nam. Hội nghị đã phân tích tình hình so sánh lực lượng trên chiến trường miền Nam và vạch phương hướng, nhiệm vụ tiến lên làm thất bại hoàn toàn chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của Mỹ.

Thực hiện chủ trương của Đảng, để chủ động bảo vệ miền Bắc, ngày 9/1/1964, Bộ Tổng tham mưu tổ chức Hội nghị phòng không nhân dân toàn miền Bắc lần thứ nhất để bàn các biện pháp đánh bại các cuộc tập kích của máy bay địch. Ngày 27 - 28/3/1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập Hội nghị chính trị đặc biệt. Hội nghị này được coi như "Hội nghị Diên Hồng" của dân tộc trong thời đại mới. Tại Hội nghị, Hồ Chủ tịch đã chỉ rõ âm mưu và hành động chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ, khẳng định thất bại của cuộc "Chiến tranh đặc biệt" là không thể tránh khỏi... Người đã kêu gọi "mỗi người phải làm việc bằng hai để đền đáp lại đồng bào miền Nam ruột thịt"; đồng thời yêu cầu "Quân đội và các lực lượng vũ trang nhân dân phải luôn sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn trật tự trị an, kiên quyết đập tan mọi hành động của đế quốc Mỹ và tay sai của chúng".

Vận dụng sáng tạo nghệ thuật quân sự

Xác 4 chiếc máy bay Mỹ bị quân và dân miền Bắc bắn rơi ngày 5/8/1964 được trưng bày tại Triển lãm Vân Hồ - Hà Nội. Ảnh: Tư liệu Quân chủng Hải quân cung cấp/TTXVN phát

Quán triệt Nghị quyết Trung ương và Lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, đầu tháng 4/1964, Thường vụ Đảng ủy Quân chủng Hải quân đã quyết định triển khai đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng nhằm làm chuyển biến nhận thức tư tưởng trong toàn Quân chủng trước tình hình, yêu cầu nhiệm vụ mới. Tháng 6/1964, Bộ Chính trị ra chỉ thị về tăng cường sẵn sàng chiến đấu, đập tan âm mưu khiêu khích, đánh phá miền Bắc của không quân Mỹ. Ngày 1/6/1964, Thượng tướng Văn Tiến Dũng, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam ra lệnh báo động sẵn sàng chiến đấu trong toàn thể các lực lượng vũ trang miền Bắc...

Theo tài liệu của Cục Chính trị, trận đánh ngày 2 và 5/8/1964 (đánh đuổi tàu khu trục Ma-đốc (Maddox) Mỹ trong ngày 2/8 và đánh máy bay Mỹ trong ngày 5/8) là trận đầu tiên Hải quân nhân dân Việt Nam ra quân chiến đấu trực tiếp với tàu chiến lớn và nhiều máy bay hiện đại của đế quốc Mỹ. Với số lượng tàu ít và nhỏ bé, chỉ có 3 tàu phóng lôi, số hiệu 333, 336, 339 còn nhiều hạn chế về tính năng kỹ thuật lại trong tình huống chiến đấu hoàn toàn độc lập, không có lực lượng hỗ trợ, nhưng cán bộ, chiến sỹ ta đã anh dũng kiên cường tiến công tàu khu trục, đánh trả máy bay của địch. Qua đó, khẳng định ý chí dám đánh, quyết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược của quân dân miền Bắc và Hải quân nhân dân Việt Nam.

Bước ra từ cuộc chiến, ông Nguyễn Xuân Bột (nguyên Phân đội trưởng Phân đội 3 Tiểu đoàn 135) nhớ về trận đầu đánh thắng của Hải quân Việt Nam: Sau năm 1963, phong trào cách mạng miền Nam ngày càng chuyển biến tích cực, chính quyền Sài Gòn dao động mạnh. Để khắc phục tình trạng này, Mỹ chỉ đạo quân đội Sài Gòn "Bắc tiến" - đưa tàu biệt kích ra hoạt động trên vùng biển từ Quảng Bình đến Nghệ An, Thanh Hóa, quấy phá việc làm ăn trên biển của ngư dân, ngăn chặn chi viện sức người, sức của từ hậu phương miền Bắc vào chiến trường miền Nam. Tiếp đến, đầu tháng 6/1964, Mỹ đưa tàu khu trục Maddox (tàu chiến đấu hiện đại của đế quốc Mỹ) vào tăng cường cho Hạm đội 7 hoạt động trinh sát dọc bờ biển miền Bắc nước ta. Đặc biệt, đêm 31/7, tàu Maddox vào gần, bắn pháo lên các đảo từ Đèo Ngang đến Thanh Hóa, cùng tàu biệt kích của quân đội Sài Gòn bắt ngư dân để khai thác thế trận bố phòng dọc ven biển của ta. Trước hành động ngang nhiên xâm phạm hải phận miền Bắc nước ta, Bộ Tổng Tham mưu lệnh cho Hải quân chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu…

Thực tế trận chiến với tàu Maddox ngày 2/8/1964 đã minh chứng rằng, dù sự chênh lệch về tàu, vũ khí giữa ta và địch là quá lớn nhưng với quyết tâm bảo vệ biển, đảo của Tổ quốc, cán bộ, chiến sỹ Phân đội 3 không sợ hy sinh gian khổ, dũng cảm chiến đấu. Một trong những nguyên nhân của chiến công đánh thắng trận đầu là quân tan đã biết vận dụng sáng tạo nghệ thuật quân sự Việt Nam vào thực tiễn chiến đấu - vừa tổ chức đánh địch, vừa kết hợp với vòng tránh khi có điều kiện thuận lợi là tổ chức tiêu diệt địch được ngay.

Chiến thắng của sức mạnh tinh thần toàn dân tộc

Lễ tuyên dương công trạng các đơn vị làm nên chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964, do Bộ Tổng Tham mưu QĐND Việt Nam tổ chức. Ảnh: Tư liệu Quân chủng Hải quân cung cấp/TTXVN phát

Sự kiện đánh đuổi tàu khu trục Maddox và chiến công đánh thắng trận đầu của quân và dân miền Bắc có ý nghĩa quan trọng về nhiều mặt; đặc biệt tiếp tục khẳng định sự đúng đắn trong lãnh đạo, chỉ đạo chiến lược tài tình, sáng suốt của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay từ khi Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam.

Ngày 7/8/1964, Bộ Quốc phòng tổ chức Lễ tuyên dương công trạng của Bộ đội Hải quân và Phòng không - Không quân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và khen ngợi: "Các chú đã chiến đấu rất dũng cảm, đã bắn rơi 8 chiếc máy bay của Mỹ và bắn hỏng 3 chiếc... Các chú đã bắt sống phi công Mỹ, đánh đuổi tàu chiến Mỹ ra khỏi vùng biển nước ta. Như vậy là rất tốt"...

Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 là chiến thắng của sức mạnh chính trị tinh thần toàn dân tộc, của ý chí quyết tâm chiến đấu dám đánh, quyết đánh và biết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc nước ta. Sự kiện còn là biểu tượng của bản lĩnh Việt Nam kiên cường, bất khuất, của dân tộc yêu tự do, độc lập, không bao giờ chịu khuất phục trước kẻ thù xâm lược; của trí tuệ, lòng yêu nước, căm thù giặc và nghệ thuật quân sự Việt Nam được kế thừa, phát triển trong thời đại Hồ Chí Minh.

Đây còn là chiến thắng khởi đầu cho những chiến công oanh liệt của quân và dân miền Bắc trong chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa; đồng thời cũng là khởi đầu trang sử hào hùng của Hải quân nhân dân Việt Nam với những chiến công vang dội sau này đã đi vào lịch sử dân tộc. Đó là những chiến thắng vang dội của lực lượng đặc công Hải quân trên chiến trường sông biển; chiến công của những con tàu không số đã làm nên huyền thoại Đường Hồ Chí Minh trên biển. Đặc biệt, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Hải quân nhân dân Việt Nam đã phối hợp cùng các lực lượng khác thần tốc, táo bạo, bất ngờ tiến công giải phóng Trường Sa và các đảo trên vùng biển miền Trung, Tây Nam của Tổ quốc; đồng thời, hoàn thành nghĩa vụ quốc tế với các nước anh em.

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bản lĩnh thép, dũng cảm, kiên cường, bất khuất của những chiến sỹ Hải quân nhân dân Việt Nam đối mặt với hiểm nguy, kiên quyết đấu tranh với những hành động xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền của nước ta trên các vùng biển, đảo đã khắc sâu trong tâm trí, là niềm tự hào và làm xúc động hàng triệu con tim Việt Nam cũng như bạn bè yêu chuộng hòa bình trên thế giới.