Chính sách nhất quán của Việt Nam về bảo vệ quyền con người

Cùng thời gian với chu kỳ rà soát hiện nay (2019-2023), ở Việt Nam đã có nhiều sự kiện chính trị trọng đại mang tính định hướng chiến lược đối với sự phát triển của đất nước, củng cố nền tảng cho việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, nổi bật là Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam, bầu cử Quốc hội và Chính phủ khóa XV.

Qua các sự kiện đó, Việt Nam đã đề ra tầm nhìn và định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030, trong đó xác định mục tiêu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nâng cao đời sống, quyền thụ hưởng của người dân, thúc đẩy và bảo vệ quyền con người ở Việt Nam.

Nghị quyết 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về việc hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã đặt ra mục tiêu tổng quát về hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có hệ thống pháp luật hoàn thiện, nghiêm minh, nhất quán, thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân.

Cán bộ xã Bình Lư (huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu) cấp phát tiền hỗ trợ cho người nghèo, cận nghèo bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. (Ảnh: Internet)

Đồng thời từ năm 2020 đến nay, đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng sâu sắc đến mọi mặt của đời sống xã hội, tác động nhiều chiều đến các nỗ lực của Chính phủ trong việc bảo đảm quyền của người dân và các nỗ lực thực hiện các khuyến nghị, đồng thời tạo áp lực lớn đến kinh tế-xã hội của Việt Nam.

Bên cạnh những khó khăn do tình hình dịch bệnh, Việt Nam còn phải đối mặt với tác động ngày càng gay gắt của thiên tai, biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh lương thực, tác động sâu rộng đến sinh kế, quyền lợi của người dân.

Trong bối cảnh đó và trên cơ sở chính sách nhất quán của Nhà nước Việt Nam về bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, kể từ lần rà soát chu kỳ III, Việt Nam đã nỗ lực mạnh mẽ hoàn thiện cả về mặt pháp luật, thể chế, chính sách về quyền con người.

Xây dựng nhà nước pháp quyền và hoàn thiện thể chế pháp luật

Từ năm 2019 đến hết tháng 11/2023, Quốc hội Việt Nam đã thông qua 44 luật, trong đó có nhiều văn bản luật quan trọng liên quan đến quyền con người, quyền công dân, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013, bảo đảm tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Thực hiện một số khuyến nghị, Việt Nam đang rà soát để sửa đổi, bổ sung một số Luật phù hợp với các cam kết quốc tế như việc nghiên cứu sửa đổi Luật Trẻ em, nghiên cứu xây dựng các dự thảo Luật Phòng, chống mại dâm, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Chuyển đổi giới tính…

Chính phủ cũng đã tiếp tục đề xuất Quốc hội đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh trong năm 2023, 2024 các dự án, dự thảo để tiếp tục hoàn thiện thể chế liên quan đến quyền con người, quyền cơ bản của công dân như: Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Luật Dân số (sửa đổi), Luật Việc làm (sửa đổi), Luật Bảo hiểm y tế (sửa đổi)…

Trong quá trình xây dựng các văn bản pháp luật, Nhà nước luôn tạo điều kiện để công dân thực hiện quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội thông qua việc đóng góp ý kiến, kiến nghị, tham gia xây dựng chính sách, pháp luật và kiểm tra, giám sát hoạt động của bộ máy nhà nước.

Đồng thời, Nhà nước cũng bảo đảm công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của công dân.

Năm 2020, Quốc hội đã thông qua các sửa đổi, bổ sung đối với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, với nhiều quy định mới mang tính đột phá để nâng cao yêu cầu công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và chất lượng dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó, đáng chú nhất là Luật đã bổ sung quy định về phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Đến nay, việc lấy ý kiến của người dân đối với các dự án, dự thảo văn bản theo quy định của Luật này đã tạo nên những chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Trường cao đẳng Du lịch Huế (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội thi tuyên truyền về phòng, chống mua bán người và di cư trái phép. (Ảnh: Internet)

Việt Nam đã thành lập Ban nghiên cứu phục vụ nghiên cứu khả năng thành lập Cơ quan Nhân quyền quốc gia, đã tiến hành một số cuộc họp thảo luận về các nội dung liên quan việc thành lập cơ quan nhân quyền quốc gia, trong đó dự kiến các phương án về cơ cấu, tổ chức, mô hình.

Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục nghiên cứu, tham khảo mô hình cơ quan nhân quyền của các quốc gia trên thế giới phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

Những chính sách mới liên quan đến bảo đảm quyền con người

Về phát triển kinh tế-xã hội, Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2021-2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 2021-2025, cập nhật nhiều mục tiêu cho giai đoạn 2021-2030. Việt Nam xác định tiếp tục đầu tư mạnh vào cải thiện chất lượng nguồn nhân lực; nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân nghèo, vùng sâu, vùng xa; ưu tiên phục vụ con người, phát huy cao nhất yếu tố con người trong chiến lược phát triển. Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng ban hành những Chiến lược, chính sách mới tập trung vào an sinh xã hội và bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương, thí dụ Chương trình nâng cao chất lượng bảo vệ, chăm sóc sức khỏe người có công với cách mạng, người cao tuổi, trẻ em, người khuyết tật và các đối tượng cần trợ giúp xã hội giai đoạn 2021-2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 11/2021.

Người cao tuổi huyện Nam Đông (tỉnh Thừa Thiên Huế) được khám sức khỏe tổng quát và lập hồ sơ quản lý sức khỏe.

Về phát triển bền vững và thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDG): Việt Nam là quốc gia cam kết mạnh mẽ trong thực hiện SDG, đặc biệt là Chương trình Nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững. Giai đoạn từ năm 2016 đến nay, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực cải cách việc huy động, sử dụng và quản lý tài chính cho phát triển, nhằm thực hiện thành công SDG. Tỷ trọng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội so với GDP trong giai đoạn 2016-2021 luôn duy trì ở mức hơn 34%, và đạt cao nhất vào năm 2020 (34,8%).

Việc giám sát, đánh giá tiến trình thực hiện các SDG được thực hiện thường xuyên. Cơ sở dữ liệu về các SDG liên tục được cập nhật, mở rộng. Việt Nam đã ban hành Hệ thống gồm 158 chỉ tiêu thống kê phát triển bền vững Việt Nam và lộ trình thực hiện các SDG đến 2030. Thể chế về phát triển bền vững ngày một hoàn thiện, chặt chẽ. Việt Nam đã hình thành và phát triển mạng lưới phối hợp liên ngành và các cơ quan thúc đẩy việc thực hiện các SDG, bao gồm cả các cơ quan Chính phủ, các đối tác phát triển quốc tế, các doanh nghiệp, các tổ chức phi chính phủ.

Nhiều công trình thủy lợi đang được đầu tư phục vụ sản xuất nông nghiệp,

Thực hiện SDG 9 với mục “Xây dựng cơ sở hạ tầng có khả năng chống chịu cao, thúc đẩy công nghiệp hóa bao trùm và bền vững, tăng cường đổi mới”, trong thời gian qua, hệ thống kết cấu hạ tầng được tập trung đầu tư xây dựng; chi cho kết cấu hạ tầng được Chính phủ ưu tiên cao, thường chiếm khoảng 20% tổng chi đầu tư của khu vực kinh tế nhà nước. Nhiều công trình quan trọng, thiết yếu được đưa vào sử dụng, bảo đảm sự kết nối tốt hơn trên phạm vi cả nước và giao thương quốc tế, tạo diện mạo mới cho đất nước và góp phần tích cực phát triển kinh tế-xã hội, hội nhập kinh tế quốc tế, nâng cao đời sống người dân.

Về an ninh lương thực, phát triển nông thôn và nông nghiệp bền vững, năm 2021, Chính phủ đã có Nghị quyết 34/NQ-CP về bảo đảm an ninh lương thực Quốc gia đến năm 2030. Việt Nam cũng triển khai Kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021-2025 nhằm khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, hỗ trợ giảm tổn thất trong nông nghiệp. Cơ sở hạ tầng cơ bản của nông nghiệp, nông thôn tiếp tục được hoàn thiện, nhất là thủy lợi và phòng, chống thiên tai. Trọng tâm thời gian tới của ngành nông nghiệp là tập trung chuyển đổi mô hình nông nghiệp sản lượng cao sang nông nghiệp công nghệ cao, sinh thái, trách nhiệm, bền vững.

Về tăng trưởng xanh, ứng phó biến đổi khí hậu: Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 quy định “Bảo vệ môi trường gắn kết hài hòa với an sinh xã hội, quyền trẻ em, bình đẳng giới, bảo đảm quyền mọi người được sống trong môi trường trong lành”.

Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 và Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh được ban hành nhằm giảm thiểu mức độ dễ bị tổn thương, tổn thất và thiệt hại do biến đổi khí hậu thông qua tăng cường khả năng chống chịu, năng lực thích ứng của cộng đồng; thúc đẩy lồng ghép thích ứng biến đổi khí hậu vào hệ thống chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội quốc gia và địa phương.

Việt Nam là một trong những nước đang phát triển đầu tiên trên thế giới đưa nghĩa vụ và cam kết thực hiện giảm phát thải nhà kính vào hệ thống pháp luật. Các cơ quan của Chính phủ, giới học giả và các tổ chức phi chính phủ đã phối hợp xây dựng tài liệu, phổ biến kiến thức và kỹ năng nhằm nâng cao hiểu biết, trách nhiệm của cộng đồng về biến đổi khí hậu; tổ chức các hội nghị phổ biến kiến thức và kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu cho các địa phương, các tổ chức chính trị-xã hội, các đoàn thể nhân dân, thanh niên. Các cơ quan báo chí của Việt Nam có nhiều tin, bài, phóng sự về biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng bền vững.

Tháng 12/2022, Việt Nam đã cùng các nước G7 và một số đối tác quốc tế thông qua Tuyên bố chính trị thiết lập Quan hệ đối tác về chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), với mục tiêu huy động 15,5 tỷ USD trong 3 đến 5 năm để hỗ trợ tài chính và công nghệ chuyển đổi năng lượng cho Việt Nam.

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Đề án triển khai Tuyên bố JETP, nhấn mạnh nguyên tắc bảo đảm công khai, minh bạch và công bằng, có sự đồng thuận rộng rãi giữa các bên liên quan, bao gồm các doanh nghiệp, người lao động và các nhóm dân cư chịu ảnh hưởng bởi quá trình chuyển đổi năng lượng.

Đề án nêu rõ nhiệm vụ xây dựng các cơ chế, chính sách, giải pháp bảo đảm công bằng như hỗ trợ đối với các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương về cơ hội tiếp cận điện năng với giá thành hợp lý, thúc đẩy tạo việc làm xanh, bền vững, thực hiện các chính sách hỗ trợ an sinh xã hội.

Việt Nam đẩy mạnhsử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả gắn với tăng trưởng xanh.

Về cải cách hành chính, chống tham nhũng, tiêu cực, Việt Nam tiếp tục đạt được nhiều kết quả tích cực với phương châm hành động “Kỷ cương, liêm chính, hành động, sáng tạo, bứt phá, hiệu quả” do Thủ tướng Chính phủ đề ra và quan điểm nhất quán không có vùng cấm, ngoại lệ trong xử lý tội phạm tham nhũng; gắn với ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển Chính phủ điện tử, tăng cường trách nhiệm và sự tham gia phản biện, đóng góp ý kiến của người dân, tổ chức trong quá trình xây dựng và tổ chức thực thi chính sách.

Luật Phòng, chống tham nhũng có hiệu lực từ ngày 1/7/2019 đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác phòng, chống tham nhũng, quy định cụ thể các hành vi tham nhũng và hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng.

Chính phủ đã ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021-2030 nhằm tiếp tục các nỗ lực xây dựng nền hành chính dân chủ, chuyên nghiệp, hiện đại, tinh gọn, hiệu quả; trong đó chú trọng cải cách thể chế, xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số. Bộ Nội vụ ban hành một số công cụ mới như Chỉ số cải cách hành chính, Chỉ số hài lòng của người dân, tổ chức đối với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước.

Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030 đã được ban hành, với các nhiệm vụ cụ thể, các dịch vụ công thiết yếu được giao cho các bộ, ngành, địa phương triển khai. Cổng Dịch vụ công Quốc gia kết nối, cung cấp thông tin về thủ tục hành chính và dịch vụ công trực tuyến; hỗ trợ thực hiện, giám sát, đánh giá việc giải quyết thủ tục hành chính, dịch vụ công trực tuyến và tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức trên toàn quốc.