Giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay

Giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay

• Bởi Tuyên giáo Tỉnh ủy Khánh Hòa
• 15/12/2024 10:45:17
• 313 lượt xem
• 0 lượt thích
• 0 bình luận

Quá trình này diễn ra trong các cơ sở giáo dục và đào tạo, với mục tiêu trang bị cho sinh viên không chỉ tri thức mà còn các kỹ năng, thái độ và hành vi phù hợp với các giá trị đạo đức chung của xã hội và cộng đồng. Thông qua quá trình học tập và rèn luyện này, sinh viên có cơ hội tự giác hoàn thiện bản thân, không ngừng trau dồi phẩm chất đạo đức và từng bước hình thành nhân cách toàn diện. Điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển cá nhân mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một thế hệ trẻ có đủ năng lực và đạo đức để kế thừa và phát triển sự nghiệp cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt nền móng.

1. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục và rèn luyện đạo đức cho thế hệ trẻ, nhằm xây dựng đội ngũ kế tục sự nghiệp cách mạng với phẩm chất "vừa hồng vừa chuyên"

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến việc giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ, đặc biệt là thanh niên. Người cho rằng: "Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên" (Hồ Chí Minh, 2011, tập 5, tr.216), "Thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là người phụ trách, dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai" (Hồ Chí Minh, 2011, tập 13, tr.298). Trong suốt hành trình tìm đường cứu nước, từ khi tiếp cận lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã nhận thức sâu sắc vai trò đặc biệt của thanh niên trong sự tồn vong và phát triển của dân tộc. Trong tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp, xuất bản năm 1925 tại Paris, Hồ Chí Minh kết thúc bài Gửi thanh niên Annambằng những dòng đầy tâm huyết; khích lệ, kêu gọi thanh niên thức tỉnh trước cảnh nước mất, nhà tan. Hồ Chí Minh cho rằng, sự nghiệp giải phóng dân tộc chỉ thực hiện được khi tầng lớp thanh niên vùng dậy: "Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh" (Hồ Chí Minh, 2011, tập 2, tr.144).

Đánh giá vai trò to lớn của thế hệ trẻ đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh vạch rõ con đường cứu nước cho thanh niên. Trong nhiều bài viết Hồ Chí Minh đã nói lên nỗi thống khổ của mọi tầng lớp nhân dân dưới ách đô hộ của bọn đế quốc thực dân, thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng đang âm ỉ cháy trong mọi tầng lớp của dân tộc, nhất là của thế hệ trẻ. Không chỉ có kêu gọi tuyên truyền, giác ngộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn sớm thành lập những tổ chức thanh niên yêu nước đầu tiên, gieo mầm cho cách mạng Việt Nam. 

Bằng thiên tài chính trị của mình, Hồ Chí Minh đã thay mặt dân tộc trao cho thanh niên trọng trách lịch sử thức tỉnh nhân dân Việt Nam đi theo ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin. Thức tỉnh thanh niên để thức tỉnh dân tộc là một quan điểm sáng tạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh. 

Với Chủ tịch Hồ Chí Minh nói tới thế hệ trẻ là nói tới tiền đồ tươi sáng của dân tộc, nói tới những người làm chủ, có trách nhiệm nặng nề đối với vận mệnh của đất nước. 

Trên cơ sở nhìn nhận, đánh giá một cách toàn diện vai trò, vị trí và khả năng cách mạng to lớn của thanh niên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra một tư tưởng chiến lược về giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ. Đó là tư tưởng "trồng người". Tại Đại hội Sinh viên Việt Nam lần thứ II (1958), Hồ Chí Minh căn dặn thế hệ trẻ: thanh niên dưới chế độ xã hội chủ nghĩa là một thế hệ vẻ vang. Để xứng đáng với nhiệm vụ của mình, thanh niên phải vừa có đức vừa có tài. Giữa đức và tài, Hồ Chí Minh nhấn mạnh, "đức" là gốc của "tài", "hồng" là gốc của "chuyên" và người cách mạng nói chung phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng mới hoàn thành được nhiện vụ vẻ vang. Hồ Chí Minh chỉ rõ cho thế hệ trẻ mối quan hệ giữa tài và đức và các biện pháp để các thế hệ trẻ nói chung và thanh niên nói riêng thực hiện để vừa có đức vừa có tài.

Để có đức, Hồ Chí Minh căn dặn thế hệ trẻ phải chống chủ nghĩa cá nhân vì: "Cá nhân chủ nghĩa nó đẻ ra cái tư tưởng danh lợi, chỉ muốn làm ông này ông khác, bà này bà khác. Rồi tư tưởng danh lợi lại đẻ ra con nó, rồi con nó lại đẻ ra cháu nó…" (Hồ Chí Minh, 2011, tập 11, tr.399). Để chống lại chủ nghĩa cá nhân, theo Hồ Chí Minh: "khi làm bất kỳ việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, mà phải nghĩ đến đồng bào, đến toàn dân đã" (Hồ Chí Minh, 2011, tập 11, tr.400).

Để có tài, Hồ Chí Minh dạy thế hệ trẻ trong lúc học phải lao động, kết hợp lý luận và thực hành. Học lao động phải có quyết tâm, muốn có quyết tâm thì phải có tinh thần, phải có 6 cái yêu. Như vậy, những tiêu chuẩn cụ thể giữa đức và tài, "hồng" và "chuyên" của đoàn viên - thanh niên có quan hệ chặt chẽ với nhau, không được xem nhẹ mặt nào và để từng bước hoàn thiện những phẩm chất và năng lực đó phải trải qua một quá trình tích cực, bền bỉ phấn đấu, rèn luyện gian khổ, lâu dài. 

Đối với thế hệ trẻ, lớp người kế tục sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, Người quan tâm trước hết tới việc giáo dục đạo đức cách mạng. Người coi "đạo đức là cái gốc của cách mạng" và muốn đào tạo thanh niên thành người kế thừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng", vừa "chuyên", thì việc giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho thanh niên chính là giúp họ thành những công dân tốt, thực sự là người chủ tương lai của nước nhà.

Theo Người, đối với thế hệ trẻ nói chung, cái cốt lõi của đạo đức cách mạng bao gồm: Trung thành, dung cảm, khiêm tốn. Đặc biệt đối với thanh niên, Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh vai trò tiên phong, xung kích và là đội hậu bị, cánh tay đắc lực của Đảng trên tất cả các mặt trận chiến đấu, lao động, học tập.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: Xác định lý tưởng sống là điều quyết định trước tiên đối với tuổi trẻ. Mục đích của Đảng chính là lý tưởng sống của thanh niên. Tiền đồ của dân tộc chính là tiền đồ của thanh niên, tiền đồ cá nhân không thể tách rời tiền đồ dân tộc. Người dạy: Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? và tiền đồ của cá nhân không thể tách rời tiền đồ của Tổ quốc, của nhân dân, của giai cấp, của cách mạng, của Đảng… chiếc tàu là tiền đồ chung của cả nước, cả nhân dân, còn tiền đồ cá nhân như cái máy, hàng hoá, thuỷ thủ.v.v...

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ ưu điểm của tuổi trẻ là hăng hái, giàu tinh thần xung phong và căn dặn thanh niên cần tránh những khuyết điểm là ham chuộng hình thức, thiếu thực tế, bệnh cá nhân, bệnh anh hùng…. Vì vậy, thanh niên phải luôn gắn mình với tập thể, rèn luyện ý thức tổ chức, kỷ luật. Đấu tranh tự phê bình và phê bình là biện pháp tốt nhất để bảo vệ khối đoàn kết và giúp đỡ nhau tiến bộ trong các tầng lớp thế hệ trẻ.

Sinh viên phải rèn luyện một cách toàn diện trên mọi lĩnh vực, mọi công tác, phải ra sức học tập, vươn tới những đỉnh cao của khoa học, đồng thời phải nắm chắc lý luận, và kết hợp lý luận với thực tiễn. Học tập là một nhiệm vụ cấp thiết, tuổi trẻ cần vươn lên hơn nữa. Nhưng phải xác định đúng động cơ, mục tiêu học tập là để phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, làm cho dân giàu nước mạnh tức là làm tròn nhiệm vụ người chủ nước nhà.

Suốt cuộc đời mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giành cho thế hệ trẻ Việt Nam một tình thương vô hạn, một sự quan tâm giáo dục, dìu dắt ân cần. Ngày nay, đất nước ta đang hội nhập giao lưu với quốc tế một cách sâu rộng, cả nước đang ra sức đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước để đưa dân tộc vươn mình vào kỷ nguyên mới; mỗi thanh niên phải không ngừng tu dưỡng, rèn đức, luyện tài, hình thành lối sống, nhân cách có trách nhiệm với Tổ quốc, với nhân dân, với chế độ xã hội chủ nghĩa.

2. Giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay

Đứng trước tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động trong giai đoạn hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều biện pháp quan trọng để giáo dục, bồi dưỡng lý luận, bản lĩnh chính trị cho thanh niên sinh viên - các thế hệ trẻ cho đời sau – như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh. 

Thứ nhất, giáo dục cho sinh viên kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội

Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là đường lối chiến lược mang tính xuyên suốt của cách mạng Việt Nam từ khi thành lập cho đến nay, đồng thời là một trong những nội dung cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong bài viết "Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam" đăng trên báo Nhân dân ngày 01/08/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam còn dài và đầy thử thách. Trong quá trình này, các yếu tố xã hội chủ nghĩa không ngừng được định hình và phát triển, đồng thời phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các yếu tố phi xã hội chủ nghĩa. Hơn nữa, các thế lực thù địch luôn tìm cách phủ nhận và chống phá con đường mà Việt Nam đã lựa chọn.

Tuy nhiên, với lập trường vững vàng, bản lĩnh kiên định và tinh thần sáng tạo của thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội sẽ ngày càng trở nên rõ ràng, cụ thể hơn. Những thành tựu đạt được từ sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước chính là minh chứng cho tính đúng đắn và hiệu quả của định hướng này.

Do đó, việc giáo dục bản lĩnh chính trị cho sinh viên cần được đặt lên hàng đầu, bắt đầu từ việc xây dựng niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, vào chế độ xã hội chủ nghĩa và những giá trị ưu việt mà con đường này mang lại. Điều này có thể thực hiện thông qua việc tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các đường lối, chủ trương của Đảng, cùng với pháp luật của Nhà nước. Đồng thời, cần chú trọng giáo dục truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc, và lịch sử đấu tranh kiên cường của các thế hệ học sinh, sinh viên trong các thời kỳ cách mạng.

Những hoạt động giáo dục này không chỉ nâng cao nhận thức khoa học, thế giới quan biện chứng mà còn củng cố niềm tin tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng. Qua đó, sinh viên được định hướng để trở thành những công dân có trách nhiệm, trung thành với Tổ quốc và nhân dân, vững vàng trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội mà dân tộc ta đã lựa chọn. Sự kiên định trong tư tưởng chính trị chính là "thử thách vàng" giúp thanh niên Việt Nam bền bỉ trước những khó khăn, tiếp tục đóng góp vào sự phát triển của đất nước, hướng tới mục tiêu phồn vinh, hạnh phúc và xây dựng thành công một xã hội xã hội chủ nghĩa vững mạnh.

Thứ hai, cần xây dựng những tấm gương tiêu biểu trong phong trào sinh viên, tập trung vào việc rèn luyện các phẩm chất như cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, cùng với đức tính khiêm tốn và trung thực.

Song song với việc giáo dục niềm tin vào con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, cần đặc biệt chú trọng khơi dậy ý thức trách nhiệm, tinh thần dân tộc, và ý chí phát triển trong sinh viên. Ý thức trách nhiệm ở mỗi sinh viên chính là sự tự giác nhận thức rõ những việc cần làm, "phân biệt phải - trái, đúng - sai" và xác định phương hướng hành động phù hợp. Khi sinh viên có ý thức rõ ràng, tự giác, và tích cực thực hiện trách nhiệm của mình, họ mới có thể đóng góp hiệu quả vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, góp phần đảm bảo thành công của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để sinh viên có điều kiện rèn luyện các phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; đồng thời xây dựng đức tính khiêm tốn, trung thực, các tổ chức Đoàn cần đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng và truyền thống cách mạng cho đoàn viên, thanh niên. Tổ chức Đoàn phải không ngừng nỗ lực tạo lập môi trường thuận lợi để đoàn viên, thanh niên có cơ hội rèn luyện và cống hiến, trở thành những đoàn viên ưu tú thông qua các chương trình đào tạo và trải nghiệm thực tế.

Thông qua các hoạt động thực tiễn, Đoàn từng bước hỗ trợ và bồi dưỡng sinh viên phát triển toàn diện, trở thành những cá nhân giỏi chuyên môn, trong sáng về đạo đức và kiên định về tư tưởng, chính trị. Đồng thời, khuyến khích và định hướng sinh viên tích cực đấu tranh chống lại tư tưởng cá nhân chủ nghĩa, thói ích kỷ, vụ lợi, và những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân. Chỉ khi đạt được sự kết hợp hài hòa giữa đạo đức và chuyên môn, chúng ta mới xây dựng được lớp thanh niên "vừa hồng vừa chuyên," như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Thứ ba, xây dựng môi trường sống, môi trường văn hóa lành mạnh và phải mạnh dạn trao nhiệm vụ cho sinh viên 

Trong bối cảnh hiện đại, nếu một dân tộc không biết bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp cùng bản sắc riêng, dân tộc đó có nguy cơ đánh mất chính mình và dần trở thành phiên bản mờ nhạt của các dân tộc khác. Vì vậy, việc xây dựng một môi trường sống lành mạnh cho sinh viên trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Hiện nay, sinh viên chịu ảnh hưởng sâu sắc từ những môi trường văn hóa thiếu lành mạnh, đặc biệt qua sự lan truyền mạnh mẽ của các thông tin tiêu cực trên mạng xã hội. Để giúp sinh viên hình thành lối sống tích cực, gia đình, nhà trường và xã hội cần đồng lòng tạo dựng một nền tảng văn hóa an toàn và bền vững. Bên cạnh đó, việc giáo dục sinh viên hướng tới các giá trị đạo đức, văn hóa tích cực cần song hành với môi trường sống không bị xâm nhiễm bởi những thói quen không lành mạnh. Để đạt được điều này, cần chú trọng cải thiện đời sống tinh thần, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Đồng thời, phải kiên quyết ngăn chặn các ảnh hưởng tiêu cực từ văn hóa phẩm độc hại du nhập từ bên ngoài.

Thanh niên Việt Nam, với tiềm năng và tài năng sẵn có, đã có nhiều đóng góp nổi bật, đặc biệt khi một số người đạt được thành công từ rất sớm, ở độ tuổi 20-30. Họ thể hiện năng lực và phẩm chất thông qua các hoạt động học tập, phong trào tình nguyện, và giao lưu quốc tế. Tuy nhiên, trong thực tế, tâm lý e ngại trao quyền tại một số cơ sở giáo dục đã phần nào hạn chế khả năng phát huy vai trò chủ động của sinh viên. Để khắc phục vấn đề này, cần mạnh dạn phân công cho sinh viên những nhiệm vụ phù hợp với khả năng và lĩnh vực chuyên môn cụ thể. Điều này không chỉ giúp họ thể hiện vai trò xung kích mà còn thúc đẩy sự sáng tạo và năng lực tự chủ trong các lĩnh vực tư tưởng, chính trị và văn hóa.

KẾT LUẬN

Những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên vẫn giữ nguyên giá trị sâu sắc trong thời đại ngày nay. Trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, việc quán triệt và thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh về chăm lo, bồi dưỡng, giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên trở thành nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết.

Mỗi sinh viên cần không ngừng trau dồi đạo đức cách mạng, rèn luyện khả năng thích ứng với sự thay đổi và phát triển của xã hội, đồng thời nuôi dưỡng tư duy sáng tạo và bản lĩnh để vượt qua mọi thử thách. Bên cạnh đó, sinh viên cần phấn đấu nâng cao năng lực chuyên môn, xây dựng phẩm chất chính trị vững vàng, và hoàn thiện các giá trị đạo đức để xứng đáng trở thành lực lượng kế thừa, góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Hồ Chí Minh (2011). Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật: Hà Nội. t.2.

[2]. Hồ Chí Minh (2011). Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật: Hà Nội, t.5.

[3]. Hồ Chí Minh (2011). Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật: Hà Nội. t.11.

[4]. Hồ Chí Minh (2011). Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật: Hà Nội. t.13.

TS. Đặng Thị Minh Phượng 

Khoa Luật và Khoa học chính trị - Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh